Ανδρέας Καλλής (Φιλόλογος, Δημοτικός Σύμβουλος)
Η Αμμόχωστος βρίσκεται στα ανατολικά της Κύπρου σε ένα στρατηγικά σημαντικό γεωπολιτικό χώρο, εκεί που πραγματικά σμίγει η Ανατολή με τη Δύση, στο σταυροδρόμι θάλεγα τριών ηπείρων, της Ευρώπης της Αφρικής και της Ασίας και έχει ο χώρος αυτός 36 αιώνες ιστορίας και πολιτισμού: για χίλια χρόνια ήταν η πρωτεύουσα της Κύπρου και σε καιρούς ακμής κατόρθωσε να ενώσει και τα δώδεκα βασίλεια της αρχαίας Κύπρου.
Η σημερινή Αμμόχωστος , νυν δοριάλωτος είναι συνέχεια μιας σειράς άλλων πόλεων που από τον 17ο αιώνα π.χ. ως το 1974 διαδραμάτισαν τον πιο σημαντικό ρόλο στην όλη ιστορική πορεία της Κύπρου μας.
Σύμφωνα με την αρχαιολογία και την ιστορία στην περιοχή της σημερινής Αμμοχώστου τον 17ο αιώνα π.χ. ιδρύθηκε η ¨Εγκωμη από μια ομάδα γεωργών και τεχνητών του χαλκού κοντά σε αρχαιότερη πόλη , την Αλασία.Η Εγκωμη όπως απέδειξαν οι ανασκαφές αναπτύχθηκε πολύ και έζησε πέντε αιώνες και σε αυτή ήρθαν και εγκαταστάθηκαν οι πρώτοι Έλληνες, Μυκηναίοι και Αχαιοί.Οι ανασκαφές έφεραν σε φως αρχοντικές κατοικίες και επιβλητικά κυκλώπεια τείχη.Η Έγκωμη καταστράφηκε από τους λεγόμενους << λαούς της θάλασσας >> και οι κάτοικοι της μετακινήθηκαν πιο κοντά στην θάλασσα.
Ο Νομπελίστας ποιητής , μεγάλος φίλος της Κύπρου, Γιώργος Σεφέρης που επισκέφτηκε την Κύπρο τρείς φορές και έγραψε πολλά ποιήματα για την Κύπρο έγραψε και ένα θαυμάσιο ποίημα για την αρχαία Έγκωμη.
Κοντά στην θάλασσα κτίζεται νέα πόλη η περίφημη Σαλαμίνα,Σύμφωνα με την παράδοση ιδρυτής της πόλης ο Τεύκρος, γυιος του βασιλιά της Ελλαδικής Σαλαμίνας Τελαμώνα, που έφθασε στην Κύπρο ύστερα από το τέλος του τρωικού πολέμου και εγκαταστάθηκε στο νησί μας ,γιατί ο πατέρας του δεν του επέτρεψε να επιστρέψει στην πατρίδα του επειδή δεν προφύλαξε τον αδελφό του Αίαντα από την αυτοκτονία .
Η Σαλαμίνα για χίλια χρόνια υπήρξεν η πρωτεύουσα της Κύπρου και το βασίλειο της το σημαντικότερο από τα δώδεκα ελληνικά βασίλεια που υπήρχαν σε ολόκληρο το νησί.Στη Σαλαμίνα βασίλευαν περίφημοι βασιλείς μεταξύ των οποίων ο Ονήσιλος και ο Ευαγόρας ο Α΄. Όλοι τους πολέμησαν τους ξένους κατακτητές και έμειναν στην ιστορία της Κύπρου ως σύμβολα αιώνια αγώνων για λευτεριά.Ο Ονήσιλος στον αγώνα του ενάντια στους Πέρσες είχε πολύ τραγικό τέλος .αποκεφαλίστηκε και στο κεφάλι του οι μέλισσες έφτιαξαν κηρήθρα που στο μαντείο των Δελφών χρησμοδότησε πως έπρεπε να ταφεί με τιμές.
Ο Ευαγόρας ο Α΄υπήρξε μια πανελλήνια πολιτική και πνευματική προσωπικότητα. Ο μεγάλος Αθηναίος ρήτορας Ισοκράτης του αφιερώνει ολόκληρο εγκώμιο και οι Αθηναίοι τον τιμούν με διάφορους τρόπους.Είναι αυτός που από τους πρώτους συνέλαβε την ιδέα της πανελλήνιας ένωσης και καλλιέργησε όσο κανένας άλλος τα ελληνικά γράμματα και διατήρησε τα ήθη και τα έθιμα του ελληνικού λαού στη Σαλαμίνα της Κύπρου.Οι κορυφαίες δραστηριότητες του Ευαγόρα ήταν να εκριζώσει τα φιλοπερσικά αισθήματα και να εδραιώσει το φιλελληνικό πνεύμα.Τη σαλαμίνα και ολόκληρο το νησί από τους Πέρσες ελευθέρωσε τελικά ο άλλος μεγάλος του ελληνισμού στρατηλάτης, ο Μέγας Αλέξανδρος, ο γυιός του Φίλιππου βασιλιά της Μακεδονίας που τόσο άτεχνα, κι αδέξια μερικοί << άσπονδοι φίλοι >> της Ελλάδας προσπαθούν να υποστηρίξουν όσους εσκεμμένα παραχαράσσουν και πλαστογραφούν την ιστορία της Ελληνικής Μακεδονίας.
Μετά τον Μ. Αλέξανδρο, στην Σαλαμίνα και σε ολόκληρη την Κύπρο έρχονται οι διάδοχοι του οι Πτολεμαίοι. Ακολουθεί η ρωμαική κυριαρχία με κύριο χαρακτηριστικό της την υπεροχή του ελληνικού πνεύματος πάνω στο ρωμαικό ακριβώς όπως συνέβηκε και στην υπόλοιπη Ελλάδα . Οι βυζαντινοί χρόνοι στερεώνουν τη χριστιανική θρησκεία και είναι πολλά τα δείγματα του βυζαντινού πολιτισμού σε ολόκληρη την Κύπρο.Ακολουθούν οι Λουζινιανοί , οι Ενετοί, οι Τούρκοι οι Αγγλοι και επανέρχονται σκληρότεροι οι Τούρκοι.
Τον Χριστιανισμό στην Κύπρο διέδωσαν οι Απόστολοι Παύλος και Βαρνάβας.Ο Βαρνάβας ήταν Σαλαμίνιος και κοντά στην Σαλαμίνα βρίσκεται ο τάφος του Αποστόλου Βαρνάβα και το ομώνυμο μοναστήρι του. Θεωρείται ο ιδρυτής της Κυπριακής εκκλησίας.Κατά την παράδοση ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Ανθέμιος το 488μ.χ. οραματίστηκε τον Απόστολο Βαρνάβα που του υπόδειξε το μέρος που ήταν θαμμένος.Τον βρήκε κάτω από μια χαρουπιά με το κατά Μάρκο Ευαγγέλιο στο στήθος του. Το Ευαγγέλιο το πρόσφερε σαν δώρο στον αυτοκράτορα του βυζαντίου Ζήνωνα, ο οποίος παρεχώρησε στον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου αυτοκρατορικά προνόμια και στην Εκκλησία της Κύπρου το Αυτοκέφαλο .Από τότε η Εκκλησία της Κύπρου είναι Αποστολική και Αυτοκέφαλη και οΑρχιεπίσκοπος Κύπρου, κρατά αυτοκρατορικό σκήπτρο, φορεί κόκκινο μανδύα στις επίσημες τελετές και υπογράφει με κόκκινο μελάνι.
Η Σαλαμίνα καταστρέφεται από σεισμούς αλλά μέχρι τώρα είναι ο σπουδαιότερος αρχαιολογικός χώρος της Κύπρου μαζί με την Πάφο.Αφήσαμε ένα θαυμάσιο υπαίθριο θέατρο εφάμιλλο μ΄ εκείνο της Επιδαύρου καθώς και το περίφημο Γυμνάσιο με τις χαρακτηριστικές κολώνες του.
Την Σαλαμίνα διαδέχεται η Κωνστάντια που ονομάστηκε έτσι από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνστάντιο τον Β. Είχε περίφημο ναό, την επτάκλιτη βασιλική του Αγίου Επιφανίου.
Οι αραβικές επιδρομές πολλές και συνεχείς κατέστρεψαν και την Κωνσταντία και οι κάτοικοι της όσοι διασώθηκαν μετακινήθηκαν νοτιότερα και εγκαταστάθηκαν στην Αρσινόη την οποία είχε κτίσει ο Πτολεμαίος Φιλάδελφος ο Β προς τιμή της συζύγου και αδελφής του Αρσινόης. Η Αρσινόη παραμελήθηκε και χώστηκε στην άμμο και είναι αυτή που μετονομάστηκε ύστερα Αμμόχωστος, η πόλη η χωμένη στην άμμο, η δική μας πόλη.
Με την παρακμή της Σαλαμίνας, της Κωνσταντίας, της Αρσινόης αρχίζει η ακμή της Αμμοχώστου. Γίνεται αρχιεπισκοπική έδρα και αποκτά μεγάλη δόξα και οι κάτοικοι της αμύθητα πλούτη. Η περίοδος 1191 μ.Χ θεωρείται η πρώτη χρυσή περίοδος της Αμμοχώστου. Λέγεται ότι είχε εκατό χιλιάδες κατοίκους οι οποίοι ήσαν όλοι τους πάμπλουτοι. Κάποιος ξένος περιηγητής της εποχής έγραψε για την Αμμόχωστο. «Είναι η πλουσιότερη απ όλες τις πόλεις και οι κάτοικοι της οι πλουσιότεροι απ όλους τους ανθρώπους. Κάποτε ένας Αμμοχωστιανός που αρραβώνιασε την κόρη του, της φόρεσε στο κεφάλι χρυσή κορώνα με τόσα πολλά κοσμήματα που οι Γάλλοι όταν την είδαν είπαν ότι η αξία της ξεπερνούσε όλα τα κοσμήματα της Γαλλίας».
Ο γνωστός χρονογράφος της εποχής αυτής Λεόντιος Μαχαιράς γράφει κάπου στην Κρόνικα του για κάτοικο της Αμμοχώστου: «Σκορπίζει τα μαργαριτάρια και τις πολύτιμες πέτρες σαν να ήταν σιτάρι». Η Αμμόχωστος της εποχής εκείνης είναι μοναδικό κοσμοπολίτικο κέντρο. Λέγεται πως ακούονταν μέσα στην πόλη εκατό διαφορετικές γλώσσες. Θαυμάσιες κατοικίες, μεγαλοπρεπείς ναοί στόλιζαν την πόλη και πανίσχυρα τείχη με πύργους και επάλξεις της έδιναν ασφάλεια και ξεχωριστή γραφικότητα. Στα ενετικά τείχη της Αμμοχώστου βρίσκεται ο πύργος του Οθέλλου και πάνω στην πύλη βρίσκεται εντοιχισμένο το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου, που λέγεται πως άνοιγε το στόμα του μια φορά το χρόνο. Ο πρώτος που προλάβαινε να βάλει το χέρι του στο στόμα του εύρισκε μεγάλο θησαυρό. Στα χρόνια μου στο «λιονταρούϊ» παραπεμπόταν όποιος είχε παράπονο.
Ο Πύργος του Οθέλλου οφείλει την ονομασία του στον σαιξπηρικό ήρωα της ομώνυμης τραγωδίας ο οποίος έπνιξε από ζήλια την βενετσιάνα σύζυγο του Δυσδεμόνα.
Λέγεται ακόμη πως στην Αμμόχωστο υπήρχαν όπως και στην Κωνσταντινούπολη τριακόσιες εξήντα πέντε εκκλησιές που λειτουργούσαν μια κάθε μέρα. Περίφημος ναός που διασώζεται ως τα σήμερα είναι ο καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου γοτθικής αρχιτεκτονικής, μοναδικού κάλλους και μεγαλοπρέπειας. Εδώ στέφονταν οι βασιλείς και της Ιερουσαλήμ και της Κύπρου. Σήμερα είναι τζαμί.
Η ιστορική πορεία της Αμμοχώστου συνεχίζεται και ακολουθεί την τύχη της υπόλοιπης Κύπρου. Ακολουθεί μια αντίστροφη μέτρηση με πλήθος από μηχανογραφίες και εκπτώσεις αξιών. Η Αμμόχωστος που άλλοτε ήταν η πρώτη, η χρυσή πόλη, περνά δύσκολους χρόνους και οι κάτοικοί της από πλούσιοι γίνονται πάμφτωχοι.
Ο Σουλτάνος Σελίμ Β στέλλει το 1570 τελεσίγραφο που ζητούσε να του παραδώσουν οι Ενετοί την Κύπρο.
«εάν θέλετε να αποφύγετε τας επικείμενας δυστυχίας του πολέμου, τι είναι η Κύπρος παρά ένας σκόπελος». Οι Ενετοί αρνούνται και στις 3 Ιουλίου 1570 οι Τούρκοι αποβιβάζονται στην Κύπρο και την καταλαμβάνουν εκτός από την Αμμόχωστο που την πολιορκούν για ένα χρόνο για να πέσει στα χέρια των Τούρκων τον Αύγουστο του 1571. Ειρωνεία της κακής τύχης. Γιατί και εμείς οι σύγχρονοι Αμμοχωστιανοί εγκαταλείψαμε την Αμμόχωστο τον Αύγουστο του 1974.
Από το 1574 οι Τούρκοι δεν επέτρεπαν σε Χριστιανούς να κατοικούν μέσα στην Αμμόχωστο. Έτσι αναγκαστικά από τότε οι Χριστιανοί άρχισαν να κατοικούν έξω από την Αμμόχωστο, νοτιότερα σε προάστιο (βαρούς στα τούρκικα) στα Βαρώσια που επέπρωτο να επεκταθεί και ν αναπτυχθεί τόσο έτσι που πριν από την τούρκικη εισβολή του 1974, τα Βαρώσια ή το Βαρώσι, η νέα Αμμόχωστος να γίνει ένα μοναδικό κοσμοπολίτικο κέντρο στην ανατολική Μεσόγειο. Τριακόσια επτά χρόνια διάρκεσε η πρώτη τουρκική κατοχή ως το 1878 μ.Χ, όταν η Κύπρος πουλήθηκε από τους Τούρκους στους ʼγγλους έναντι ενός πολύ μικρού ποσού και το 1925 έγινε επίσημα αποικία των ʼγγλων. Αξίζει να αναφερθεί και πως στην πρώτη τούρκικη κατοχή, οι Τούρκοι έφεραν εποίκους για να αυξήσουν τον τούρκικο πληθυσμό σε βάρος του Ελληνικού.
Το Βαρώσι (η νέα Αμμόχωστος) στην αρχή και το πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα ήταν μια μικρή κωμόπολη και όχι πόλη. Οι κάτοικοι του ήσαν κηπουροί, αγγειοπλάστες, μικροτεχνίτες, εργάτες και πολύ λίγοι επιστήμονες ή κάποιου μορφωτικού επιπέδου.
Η ανάπτυξη της Αμμοχώστου, θεαματική και αλματώδης στον οικονομικό, τουριστικό και πνευματικό τομέα αρχίζει μετά το τέλος του Β Παγκόσμιου πολέμου και ιδιαίτερα ύστερα από τον απελευθερωτικό αγώνα του Κυπριακού λαού 1955-1959 και την ανακήρυξη της Κύπρου σε Ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία τον Αύγουστο του 1960 με πρώτο πρόεδρο τον αείμνηστο Μακάριο τον Τρίτο. Η περίοδος 1960 ως το 1974 είναι μια άλλη χρυσή περίοδος για την Αμμόχωστο. Το άλλοτε μικρό Βαρώσι η νέα πόλη της Αμμοχώστου από το 1960 έγινε μια όμορφη πόλη με 45 χιλιάδες κατοίκους που όλοι μαζί δουλεύαμε για να την αναδείξουμε σε πρώτη πόλη στην τουριστική κυρίως βιομηχανία. Το 80% των τουριστικών κλινών όλης της Κύπρου, πριν από την εισβολή του 1974 βρισκόντουσαν στην Αμμόχωστο.
Η Αμμόχωστος ήταν μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη που έσφυζε από ζωή και που χιλιάδες τουρίστες εύρισκαν φιλοξενία στα άνετα και πολυτελή της ξενοδοχεία και απολάμβαναν τη ζεστή γαλανή της θάλασσα με την ανεπανάληπτη χρυσή αμμουδιά της. Παντού σε όλη την Αμμόχωστο αναγείρονταν πριν από την εισβολή νέες κατοικίες, νέα δημόσια κτίρια και εκπαιδευτήρια, νέα ξενοδοχεία και ξενοδοχειακά διαμερίσματα, νέα μεγάλα γραφεία με εντελώς σύγχρονο εξοπλισμό. Το λιμάνι της το μεγαλύτερο της Κύπρου. Τα 75% των εισαγωγών και εξαγωγών περνούσαν από το λιμάνι της Αμμοχώστου. Ποιος αλήθεια από εμάς τους Αμμοχωστιανούς είναι δυνατόν να ξεχάσει τη Λεωφόρο Κέννεντυ που έσφυζε από ζωή μέρα και βράδυ, τα καλλιμάρμαρα μέγαρα του Λυκείου Ελληνίδων Αμμοχώστου του Γυμνασίου Αμμοχώστου, το Δημοτικό Μέγαρο, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη και Πινακοθήκη, το Μουσείο, τις εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, της Αγίας Ζώνης, του Τιμίου Σταυρού, του Αγίου Μέμνονος, της Αγίας Παρασκευής, της Χρυσοπολίτισσας, της Αγίας Αικατερίνης, του Αγίου Λουκά, του Αγίου Γεωργ ίου, του Αγίου Ιωάννη και της Αγίας Τριάδας. Ποιος αλήθεια από τους Αμμοχωστιανούς θα ξεχάσει το σπίτι που γεννήθηκε, την γειτονιά που πρωτόπαιξε, τα σχολεία που φοίτησε, την πόλη που τον ανάθρεψε
Αυτήν την όμορφη πόλη, την Αμμόχωστο, εγκαταλείψαμε στις 14 Αυγούστου 1974 ύστερα από ένα ανόητο, προδοτικό πραξικόπημα της στρατιωτικής χούντας των Αθηνών και στις 20 του ίδιου μήνα εισβολή των τούρκων στο νησί. Εμείς οι Αμμοχωστιανοί γίναμε τραγικά θύματα του τουρκικού αττίλα που ανελέητα και αδιάκριτα βομβάρδισε ολόκληρη την πόλη ύστερα από την φυγή μας. Πήραμε το δρόμο της πικρής προσφυγιάς. Η Αμμόχωστος με το πέρασμα 34 σχεδόν χρόνων τώρα κατάντησε να είναι μια έρημη βουβή πόλη, χωρίς τους μόνιμους κατοίκους της.
Γράφει σχετικά σουηδός δημοσιογράφος:
«Η άσφαλτος στους δρόμους της έχει σχισθεί κάτω από τον ζεστό ήλιο και στα πεζοδρόμια έχουν βλαστήσει θάμνοι. Σήμερα τα τραπέζια είναι ακόμα στρωμένα, οι μπουγάδες απλωμένες και οι λαμπτήρες των δρόμων εξακολουθούν να ανάβουν».
Στην προσφυγιά οι Αμμοχωστιανοί, όπως όλοι οι κύπριοι πρόσφυγες, επαναδραστηριοποιήθηκαν μ έναν τρόπο που φανερώνει την εργατικότητα, την επιμονή και την αποφασιστικότητα των κυπρίων να ζήσουν και να επιβιώσουν στην γη των πατέρων τους. Όμως όλους μας λείπει το σημείο αναφοράς. Μένουμε όλοι χωρίς εξαίρεση οι Αμμοχωστιανοί νοσταλγοί και λάτρεις της Αμμοχώστου. Θέλουμε να επιστρέψουμε στην πόλη μας, αναμένουμε σύντομα το «νόστιμο ήμαρ» για να το μετατρέψουμε σε κάλλιστο. Η Αμμόχωστος που τώρα αγναντεύουμε από τα φτιαχτά ψεύτικα σύνορα της Δερύνειας, είναι εκεί και μας περιμένει.
Η Αμμόχωστος είναι πόθος και αγάπη. Είναι μια πόλη όμορφη και στο λυκαυγές και στο απομεσήμερο και στο λυκόφως. Είναι η αγαπημένη πόλη μας και σ αυτή οπωσδήποτε θα επιστρέψουμε.
( απο το Αμμόχωστος tennis club)
